การประชุมวันนี้จัดขึ้นโดยมีหน่วยงาน ILO ร่วมกับภาคเอกชน คือสมาคมภาคแปรรูปอาหารทะเล TFFA TTIA และผู้ประกอบการ รวมทั้งหน่วยงานภาคประชาสังคม เข้าร่วมหารือกันในเรื่องเกี่ยวกับค่าธรรมเนียมการจัดหางานและค่าใช้จ่ายที่เกี่ยวข้องสำหรับแรงงานข้ามชาติในภาคการแปรรูปอาหารทะเล เพื่อให้ได้การจัดหางานที่เป็นธรรม สอดคล้องกับสิทธิมนุษยชนที่นานาชาติให้การยอมรับ จัดหางานสนองต่อความต้องการของตลาดแรงงาน ไม่เป็นช่องทางการเอาเปรียบและหลอกลวง ที่อาจก่อให้เกิดแรงงานบังคับและการค้ามนุษย์ การทำงานที่เป็นมิตร นายจ้างได้แรงงานที่ต้องการ ลูกจ้างได้งานที่ดี

สรุปสาระสำคัญ

(1) Mr. Nilim ผู้เชี่ยวชาญด้าน Labour Migration ได้นำเสนอถึงหลักการทั่วไปและแนวปฏิบัติเพื่อการจัดหางานที่เป็นธรรม และบทนิยามว่าด้วยค่าธรรมเนียมในการจัดหางานและค่าใช้จ่ายต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง ประเด็นสำคัญคือ

การจัดหางานระหว่างประเทศควรเคารพกฎหมาย กฎระเบียบ สัญญาจ้าง และข้อตกลงร่วมกันของประเทศต้นทาง ประเทศทางผ่านและประเทศปลายทาง

สิทธิมนุษยชนที่เป็นที่ยอมรับในระดับนานาชาติ รวมถึงหลักการและสิทธิขั้นพื้นฐานในการทำงาน และมาตรฐานแรงงานระหว่างประเทศที่เกี่ยวข้องกฎหมายและมาตรฐานไปปฏิบัติอย่างมีประสิทธิผล

ไม่ควรมีการเรียกเก็บค่าธรรมเนียมในการจัดหางานหรือค่าใช้จ่ายที่เกี่ยวข้องจากแรงงานหรือคนหางาน หรือผลักให้พวกเขารับผิดชอบในทางหนึ่งทางใด ทั้งนี้ค่าใช้จ่ายที่แรงงานต้องจ่าย สามารถมีข้อยกเว้นได้ โดยมีการหารือร่วมกันระหว่างรัฐ เอกชน และ CSOs ทั้งนี้เมื่อมีการกำหนดรายละเอียดแล้ว ต้องมีการชี้แจงกับแรงงานให้รับทราบก่อนมีการสรรหาแรงงาน

แรงงานควรมีเสรีภาพในการเดินทาง ในการบอกเลิการจ้างงานของตน และช่องทางการเข้าถึงข้อมูลที่ถูกต้อง และการตกลงยอมรับข้อกำหนดต่างๆ ควรเป็นไปโดยสมัครใจและปลอดจากการถูกล่อลวงหรือขู่บังคับ

(2) คุณวิบูลย์ สุภัครพงษ์กุล อุปนายกสมาคม TFFA นำเสนอการดำเนินการปัจจุบันของสมาชิก TFFA

ปัจจุบันการสรรหาแรงงานแบ่งเป็นโดยตรงผ่านการประกาศรับสมัครงาน, walk in (มีทั้งแรงงานไทยและข้ามชาติ) , ผ่านระบบ MOU (แรงงานข้ามชาติ) และด้วยการแนะนำชักชวนจ่ากเพื่อน ญาติ (มีทั้งแรงงานไทยและข้ามชาติ)

ขั้นตอนการดำเนินการ “สรรหาแรงงาน” คือ วางแผนงาน, ประกาศรับสมัคร, สัมภาษณ์ คัดเลือก, สัญญาจ้าง และอบรมปฐมนิเทศน์

ค่าใช้จ่ายในการสรรหาแรงงานข้ามชาติ สำหรับแรงงาน MOU แบ่งเป็น

1) ในส่วนประเทศต้นทาง เช่น พม่ามีกฎหมายค่าใช้จ่ายที่แรงงานพม่าต้องจ่ายให้กับนายหน้าพม่า ไม่เกิน 300,000 จ๊าด/คน (ประมาณ 5,000 บาท) มีทั้งแบบแรงงานพม่าจ่ายเองทั้งหมด, นายจ้างช่วยเหลือค่าใช้จ่ายบางส่วน และนายจ้างจ่ายให้ทั้งหมด

2) ค่าเอกสารดำเนินการต่างๆ ตาม พรก. การบริหารจัดการการทำงานของคนต่างด้าว (ฉ.2) พ.ศ. 2561 มาตรา 49 ค่าใช้จ่ายที่เป็นความรับผิดชอบของแรงงาน มีดังนี้ ค่าหนังสือเดินทาง, ค่าใบอนุญาตทำงาน,ค่าตรวจสุขภาพและค่าใช้จ่ายอื่นๆ ที่รัฐกำหนดเพิ่มเติม สมาชิกดำเนินการ 2 แบบคือ แรงงานข้ามชาติจ่ายเองทั้งหมด และนายจ้างจ่ายให้ในส่วนค่าวีซ่า ใบอนุญาตทำงาน ค่าตรวจสุขภาพ เป็นต้น

ความคิดเห็นของลูกค้า (ผู้ซื้อ) ในกลุ่ม Seafood Task Force นายจ้างจ่ายค่าวีซ่า ใบอนุญาตทำงาน ค่าตรวจสุขภาพให้แรงงานข้ามชาติ ยกเว้นในส่วนพาสปอร์ตที่ให้แรงงานจ่ายเอง, ผู้ซื้อที่สำคัญในหลายประเทศ เช่น ออสเตรเลีย ญี่ปุ่น เกาหลีใต้ จีน ยังเน้นให้ความสำคัญด้านความปลอดภัยอาหาร ในส่วนแรงงานกล่าวถึงเพียงให้ปฏิบัติตามกฎหมายแรงงานไทย, มาตรฐานเอกชน เช่น SMETA BSCI จะเน้นเรื่องสิทธิมนุษยชน แรงงานเด็ก/บังคับ การเลือกปฏิบัติ ค่าจ้าง การล่วงละเมิดทางเพศ ซึ่งปัจจุบันไทยมี GLP ซึ่งเป็นแนวทางพื้นฐานในการปฏิบัติ และลูกค้ามีการกล่าวถึงเรื่อง Zero Recruitment, Fair Recruitment แต่ยังไม่มีเงื่อนไขที่ชัดเจน

สิ่งที่ผู้ประกอบการ (สมาชิก) ต้องการ คือ ค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้นควรมีการแจกแจกรายละเอียดที่ชัดเจน, นิยามและความชัดเจนเรื่อง Recruitment Fees โดยหารือร่วมกันระหว่างไตรภาคี, แนวทางป้องกัน ในกรณีค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้นในการสรรหาที่นายจ้างจ่ายไปแล้ว แต่แรงงานทำงานไม่ครบตามกำหนดสัญญา MOU และรัฐประเทศต้นทางและปลายทางหารือร่วมกันเพื่อลดค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้น เพื่อใก้เหมาะสมกับทั้งนายจ้างและแรงงาน

(3) คุณอดิศร เกิดมงคล หน่วยงาน MWG

แสดงค่าใช้จ่ายปัจจุบันของแรงงานในการเข้ามาทำงานอยู่ที่ประมาณ 7,000 บาท/คน

ปัญหาในการนำเข้า MOU เช่น ความล่าช้าของขั้นตอนในการดำเนินการ, ปัญหาในการออกเอกสารหนังสือเดินทาง, ความล่าช้า/วุ่นวายทำให้แรงงานมีค่าใช้จ่ายสูงขึ้น, สถานการณ์ความรุนแรงในประเทศต้นทางทำให้การย้ายถิ่นอย่างปลอดภัยไม่เกิดขึ้น

ข้อเสนอควรมีการกำหนดการตรวจสอบการเรียกเก็บค่าบริการในการนำเข้า การจัดทำสัญญานำเข้าที่ระบุค่าใช้จ่ายที่ชัดเจน, กำหนดรูปแบบการแจ้งและแสดงหลักฐานการหักค่าจ้างตาม ม. 49 , จัดทำยุทธศาสตร์การนำเข้าแรงงานตาม MOU ที่ลดขั้นตอนและค่าใช้จ่ายให้เหมาะสม

(4) ที่ประชุมได้มีการระดมความคิดเห็นของภาคเอกชนในเรื่องค่าใช้จ่ายปัจจุบัน โดยสรุปดังนี้

ค่าใช้จ่ายปัจจุบันของแรงงานเป็นไปตามกฎหมาย ม.49 คือ ค่าวีซ่า ใบอนุญาตทำงาน ค่าตรวจสุขภาพ เป็นค่าใช้จ่ายที่แรงงานต้องจ่าย ทั้งนี้มีหลายบริษัทที่ออกค่าใช้จ่ายดังกล่าวให้กับแรงงาน ในอนาคตหากต้องมีการปฏิบัติตามหลักการ ILO นายจ้างสามารถจ่ายค่าใช้จ่ายดังกล่าวได้ ภายใต้เงื่อนไขว่า “แรงงานต้องปฏิบัติตามเงื่อนไขสัญญาคืออยู่ครบสัญญา และหากมีกรณีย้ายงาน หนีงาน ลาออก ต้องมีมาตรการป้องกัน และรับผิดชอบในส่วนค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้นกับแรงงาน ที่นายจ้างจ่ายไปตามหลักการกฎหมาย ม. 51

ค่าใช้จ่ายในประเทศต้นทาง เนื่องจากยังไม่มีรายละเอียดและความชัดเจน ปัจจุบันเป็นค่าใช้จ่ายที่แรงงานต้องจ่าย และอนาคตหากยังไม่ชัดเจนควรเป็นค่าใช้จ่ายที่แรงงานต้องจ่าย

ค่าใช้จ่ายอื่นๆ เช่น อุปกรณ์ป้องกันในการทำงาน สุขภาพที่เป็นการตรวจเฉพาะสำหรับอุตสาหกรรม, การฝึกอบรม ปฐมนิเทศ และการทดสอบทักษะพิเศษต่างๆในการทำงาน นายจ้างเป็นผู้จ่าย

ILO ขอขอบคุณทุกฝ่ายที่ได้แสดงความคิดเห็นร่วมกัน และจะมีการสรุปความคิดเห็นของทุกท่านในที่ประชุม เพื่อส่งให้พิจารณา และนัดหารือร่วมกันในครั้งต่อไป โดยมีประเด็นต่อเนื่อง เช่น เรื่องพาสปอร์ต ค่าใช้จ่ายต่างๆ นอกเหนือจากที่กล่าวมาในครั้งนี้ เพื่อให้ได้ข้อสรุปร่วมกัน และนำเสนอกับภาครัฐ นำไปเป็นข้อมูลในการกำหนดนโยบายต่างๆ เพื่อแก้ปัญหาและป้องกันเรื่องการคอร์รัปชั่น อันจะนำไปสู่เรื่องการใช้แรงงานบังคับ และการค้ามนุษย์ต่อไป